Nędza w Poznaniu czyli zaduch obuchem

O nędzy portretowanej w "Tajnym Detektywie" pisałem już wiele razy, ale tym razem szczególna gratka: wyprawa do nieistniejących obecnie slumsów Poznania, gdzie w pokątnych noclegowniach, w brudzie i robactwie gnieździły się tłumy pariasów. Dziś na tym miejscu stoją w większości nowe domy i podejrzewam, że nawet rodowitym poznaniakom nazwa "Podwórze Barlebena" mówi niewiele. 

Może ktoś z miejscowych czytelników wyjaśni to bliżej - ale na ile mogę się zorientować z różnych wzmianek - część miasta, którą odwiedzimy, miała złą sławę od czasów niepamiętnych. Za murami miejskimi ciągnął się wzdłuż rzeki długi, wąski pas podmokłej ziemi, na którym stanęła osada służebna, a w niej liczne garbarnie (stąd nazwa ulic: Garbary). Zakłady tego typu, jak wiadomo, celowo lokowano poza murami, a to dlatego, że potwornie cuchnęły - po pierwsze za sprawą rozkładających się resztek mięsa, po drugie z powodu trawienia skór ptasim nawozem i namaczaniu ich w ludzkiej urynie. Oczywiście, z czasem nowoczesny przemysł wyparł tradycyjne garbarnie, ale ta część miasta zachowała w znacznej części swój biedny i podrzędny charakter, a i bliskość portu rzecznego na Warcie nie polepszała sytuacji. W roku 1879, 5 lipca, "Goniec Wielkopolski" donosił (co być może rzuca światło na panującą obecnie pogodę):

Pół wieku później, w międzywojniu, Podwórze Barlebena, wąski zaułek odchodzący od ul. Piaskowej, było nadal miejscem, w którym szewc by się powiesił. Ot, ubogie podbrzusze miasta - bariera dawnych murów miejskich wprawdzie znikła, ale centrum przesunęło się z okolic rynku zgoła gdzie indziej: w kierunku reprezentacyjnych dzielnic, wznoszonych od przełomu XIX i XX wieku. Na Piaskowej, na Szyperskiej, w Podwórzu Barlebena mieszkali nożownicy, żebracy i niemalże stali goście zakładów zamkniętych, istna obsada "Opery za Trzy Grosze":

Niewiele tu można skomentować, bo i cóż? Człowiek, który bierze ślub z kobietą, która "ma ciepłą kołdrę na zimę" jest równie wstrząsającym przykładem nędzy, co Perlmutterówna z niedawnego wpisu. Sześciu ludzi ("cyganów" pisanych małą literą - trudno powiedzieć, czy chodzi tu o synonim "włóczęgi" czy o taki zapis pochodzenia etnicznego) w klitce 2 na 2 metry, z jednym połamanym stołem. Dwie cichodajki zabarykadowane w wygódce. Wszystko to jak kolejne kręgi dantejskiego piekła.

To, co zwraca uwagę w retoryce artykułu, to wyraźne nakreślenie granic społecznych, zupełnie jak z marksistowskiej czytanki: bogaty Poznań tańczy tango na balach, biedny gnieździ się w norach tłamszony przez policję, opłacaną przez bogatych po to, żeby trzymała biedotę w karbach. Tyle tylko, że w przeciwieństwie do marksistowskiej czytanki (czy ewangelicznej przypowieści, czy obrazów Georga Grosza, wszystko jedno) o złym bogaczu i dobrym biedaku, w tej wersji opowieści akcenty są rozłożone zupełnie inaczej. Potępieni są biedni. Szukanie "tych, którzy mogliby zakłócić spokój bawiących się" przedstawione jest jako zajęcie szczytne i wymagające wielkich poświęceń, a wobec balujących nie pojawi się ani jedno słówko krytyki, czy choćby wątpliwości. Może tylko drobny przytyk, że "ktoś nie śpi, aby spać mógł ktoś" w przedostatnim zdaniu. Skrzywdzonym jest tu policjant, który się nie mógł wyspać ani zabalować jak należy.

Za: "Tajny Detektyw" nr 7, rok IV, 11 II 1934